Otyłość to choroba z numerem E66

Otyłość na świecie

Statystyki są nieubłagane i bez wątpienia przy utrzymaniu obecnych trendów nie można liczyć na ich poprawę. Szacunki World Obesity Federation jasno wskazują, że do 2035 roku ponad 4 mld osób na świecie będzie dotkniętych nadwagą lub otyłością. Pośród tych 4 mld ludzi aż 1 na 4 osoby będzie otyła[3]. Niepokojące dane dotyczą również najmłodszych. Według raportu wskaźnik otyłości wśród dzieci może wzrosnąć do 2035 roku aż dwukrotnie w porównaniu do poziomu z 2020 roku. World Obesity Federation alarmuje, że do tego czasu aż 208 mln chłopców i 175 mln dziewcząt będzie zakwalifikowanych jako osoby otyłe[4]. W 1998 roku WHO uznała otyłość za najpoważniejszy problem zdrowotny w skali globalnej. W literaturze zaczęto nawet używać określenia „globesity”, będącego połączniem angielskich słów global i obesity[5]. Problem jest na tyle poważny, że otyłość została wpisana do Międzynarodowego Klasyfikatora Chorób i została sklasyfikowana jako numer E66[6].

Ryzyko występowania otyłości w Polsce. Symulacja stworzona na podstawie danych World Obesity Federation. Źródło

Otyłość i choroby współistniejące

Przyczyn otyłości można się doszukiwać w różnych czynnikach, od genetycznych, przez hormonalne, po środowiskowe i społeczne. Jednak duży wpływ na jej rozwój będzie miał na pewno nasz tryb życia. Zwiększone spożycie węglowodanów prostych i tłuszczów, brak aktywności fizycznej czy nieregularne odżywianie odbiją się na naszym zdrowiu zwiększonym bilansem energetycznym. Wśród czynników determinujących to zjawisko u dzieci dużą rolę odgrywać będą wzorce żywieniowe[7]. To nie tylko jest choroba sama w sobie, ale również czynnik wywołujący inne choroby.

Polska zajmuję 52 miejscę pośród krajów z największym odsetkiem otyłości wśród dorosłych mężczyzn. Źródło: https://data.worldobesity.org/rankings/

Otyłość w Polsce

Narodowy Fundusz Zdrowia wskazuję, że z nadwagą w Polsce zmaga się już trzech na pięciu dorosłych Polaków, a co czwarta osoba jest otyła. NFZ szacuję, ze do 2025 roku w Polsce będzie aż 25% otyłych kobiet i 30% otyłych mężczyzn. W opublikowanym w październiku 2022 roku rankingu dotyczącym wskaźnika otyłości w 213 krajach świata Polska znalazła się na 70 miejscu[9]. Niepokojące są również dane dotyczące dzieci w Polsce. WHO alarmuje, że polskie dzieci tyją najszybciej w Europie. Leczenie konsekwencji wynikających z otyłości jest niezwykle trudne i wymaga zarówno zaangażowania wielu specjalistów z różnych dziedzin, jak i specjalistycznego sprzętu. World Obesity Federation szacuje, że przy obecnie utrzymujących się trendach koszty leczenia otyłości i chorób jej towarzyszących mogą osiągnąć 3% wartości światowego PKB. Spowolnienie epidemii o 5% może doprowadzić do oszczędności rzędu 420 mld dolarów, a utrzymanie jej na poziomie z 2019 roku pozwoli zaoszczędzić 2,4 biliona USD[10].

Leczenie otyłości

Dla niektórych pacjentów ostatnią nadzieją są operacje bariatryczne, które zyskują coraz większą popularność na świecie. Do takiej grupy należą osoby z otyłością olbrzymią[11], czyli BMI wyższym niż 40 kg/m². Warto w tym miejscu zaznaczyć, że otyłość olbrzymia jest stanem, który nie ulegnie samoistnej poprawie. Leczenie chirurgiczne otyłości ma charakter złożony, oprócz samej operacji obejmuję również wsparcie żywieniowe, pomoc psychologa czy wsparcie terapii fizykalnej. W przypadku leczenia chirurgicznego najczęściej stosowanymi metodami są rękawowa resekcja żołądka i wyłączenie żołądkowe z zespoleniem pętlowym lub Roux-Y[12]. Operacja przeprowadzana jest metodą laparoskopową a pacjent po operacji powinien pozostać pod opieką ośrodka prowadzącego leczenie bariatryczne[13]. W badaniach z 2021 roku wskazano, że leczenie otyłości i chorób z niej wynikających kosztuję służbę zdrowia w Polsce około 15 mld zł. Analiza uwzględniła tylko koszty bezpośrednie obejmujące m.in. świadczenia medyczne, leki, kampanie edukacyjne czy sprzęt medyczny[14].

Ośrodki bariatryczne w Polsce

W Polsce jest niewiele ośrodków, które kompleksowo zajmują się leczeniem pacjentów z otyłością olbrzymią. Dane Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej Towarzystwa Chirurgów Polskich mówią o równo 40[15]. W 2021 roku Ministerstwo Zdrowia uruchomiło pilotażowy program kompleksowej opieki medycznej nad pacjentami chorymi na otyłość olbrzymią leczoną chirurgiczne KOS-BAR. Do programu zakwalifikowano 15 ośrodków w całej Polsce. Ministerstwo szacuję, że programem objętych zostanie około 2900 pacjentów. Niestety to kropla w morzu potrzeb, a one są ogromne – w Polsce z otyłością olbrzymią zmaga się około 700 000 osób[16].

Famed HYPERION – bariatryczny stół operacyjny z maksymalnym obciążeniem sięgającym 500 kg.

Polskie szpitale nie mają odpowiedniego sprzętu

Osoby z otyłością olbrzymia w Polsce nie mają łatwego życia. Dostęp do odpowiedniej pomocy medycznej jest znacznie ograniczony przez problemy kadrowe, niedostateczną świadomość społeczną czy brak odpowiedniego sprzętu. W całym kraju jest zaledwie kilkudziesięciu specjalistów od leczenia otyłości – około 40 chirurgów wykonujących operacje bariatryczne i kilkunastu lekarzy obesitologów zdobywających swoją wiedzę za granicą, gdyż w Polsce nie ma takiej specjalizacji[17]. Szpitale nie mają odpowiedniego sprzętu, który mógłby być wykorzystywany do opieki i leczenia pacjentów z BMI powyżej 40 kg/m². Kluczowym aspektem takiego sprzętu jest maksymalne obciążenie, a także szerokość. W polskich szpitalach wciąż rzadkością są łóżka szpitalne z obciążeniem wyższym niż 250 kg[18].

Bariatryczny stół operacyjny i akcesoria

Sprzęt na sali operacyjnej również wymaga specjalnego podejścia. Bariatryczny stół operacyjny powinien posiadać wysoki parametr obciążenia maksymalnego przy jednoczesnym zachowaniu wszystkich ruchów stołu. Ważna w tym miejscu będzie również szerokość blatu stołu (powyżej 600 mm), lub możliwość poszerzenia blatu za pomocą akcesoriów. Do tego dochodzi dostępność akcesoriów, które do operacji bariatrycznych są przystawkami dedykowanymi i posiadają zupełnie inne parametry niż wyposażenie w chirurgii ogólnej. Większość operacji bariatrycznych wykonywana jest przy użyciu technik laparoskopowych wymagających dobrego dostępu dla operatora[19]. W przyjęciu odpowiedniej pozycji nad pacjentem pomoże możliwość regulacji wysokości stołu – im niżej, tym lepiej.