Kolory w medycynie

STRUCTOGRAM, czyli kolory mózgu

W latach 70. XX wieku Amerykanin Paul MacLean podczas badań realizowanych w Laboratorium Ewolucji i Zachowania Mózgu (NIMH, USA), wprowadził pojęcie trzech struktur mózgu:

• kresomózgowia;
• międzymózgowia;
• pnia mózgu.

Na tej bazie powstało narzędzie STRUCTOGRAM, które poszczególnym strukturom mózgu przypisuje konkretne kolory (niebieski, zielony, czerwony) w zależności od tego, która część mózgu uaktywniała się u badanego najczęściej.

Zielony, czerwony czy niebieski?

Jeżeli dominującą strukturą mózgu jest pień, odpowiedzialny za uczucia i instynkt, to biostruktura mózgu zostanie oznaczona na zielono. Na czerwono oznaczymy osobę, u której dominująca częścią mózgu okaże się międzymózgowie odpowiedzialne za zachowanie emocjonalno-impulsywne.  Dominacja kresomózgowia odpowiedzialna za zachowanie racjonale będzie oznaczona kolorem niebieskim. Żeby lepiej to zobrazować, możemy powiedzieć, że osoby z czerwoną biostrukturą mózgu najpierw mówią, a potem zastanawiają się nad konsekwencjami, niebieską – najpierw pomyślą, potem zrobią, a zieloną – dbają o empatię. Każdy z kolorów odpowiada jednej ze struktur mózgu, z których dominująca określa nasz charakter [1].

Kolory i ich wpływ na nasze postrzeganie świata

Pomijając sferę estetyczną, z całą pewnością możemy powiedzieć, że kolory mają ogromny wpływ na nasze samopoczucie, nastrój czy postrzeganie świata. Jedne będą stymulować nas do działania, a inne wyciszać i uspokajać. Barwy, które nas otaczają, mają znaczenie i co ciekawe każdy z nas odbiera je inaczej.

Kolory i ich symbolika

• Kolor biały – symbol czystości, sterylności, może być kojarzony z medycyną, białym fartuchem lekarza czy pielęgniarki.
• Kolor różowy – to symbol miłości, ciepła, przyjaźni, może być uznawany za bardzo kobiecy.
• Kolor granatowy – to kolor powagi, porządku, podobno ma charakter dyscyplinujący, podkreśla autorytet i wykształcenie.
• Kolor czerwony – skupia naszą uwagę, co związane jest z większym zapotrzebowaniem energetycznym mózgu, aby tę barwę przetworzyć. Czerwony jest barwą aktywizująca i alarmująca.
• Kolor niebieski – określa spokój ducha i harmonię, działa kojąco.
• Kolor zielony – to relaks i uspokojenie. Barwa ta daje poczucie bezpieczeństwa  i zaufania [2].

Barwy szpitalnych korytarzy

Gdybyśmy sięgnęli pamięcią wstecz chyba wszyscy zgodzilibyśmy się z tym, że do wystroju szpitali nie przykładało się zbyt dużej wagi. Dotyczyło to zarówno wnętrz, jak i wyglądu uniformów pracowników medycznych, wśród których przeważał raczej ubiór w kolorze białym. W tamtych czasach szpitale raczej kojarzyły się z ponurymi, nudnymi barwami, co nie sprzyjało komfortowi psychicznemu pacjentów i personelu medycznego. Na szczęście ten okres mamy już za sobą, a współczesne placówki służby zdrowia wprowadzają do swoich wnętrz coraz więcej kolorów. Taki trend jest szczególnie widoczny na oddziałach dziecięcych czy położniczo-porodowych.

Łóżko szpitalne z Famed NEXO z kolorowymi elementami pasującymi do wnętrza sali szpitalnej.

Zieleń na salach operacyjnych

Kolorowe fototapety coraz częściej pojawiają się  na salach operacyjnych, szczególnie tych pozbawionych okien. I można by powiedzieć, że to tylko zwykła grafika na ścianie, ale odpowiednio dobrana może pomóc chirurgowi w pracy. Zielony i niebieski oraz kolaże barw są przeciwstawne do barwy czerwonej, na której chirurdzy skupiają swój wzrok przez większość czasu. Zastosowanie tych kolorów pomaga w utrzymaniu bystrości oka i sprawia, że wzrok staje się bardziej wrażliwy na różne odcienie czerwonego. Rewolucja kolorystyczna na salach operacyjnych rozpoczęła się w 1914 roku. Wtedy to jeden z amerykańskich chirurgów, dr Sherman zamienił tradycyjny biały fartuch na fartuch w kolorze szpinakowej zieleni. Dr Sherman przekonał władze szpitala do zmiany  wystroju sali operacyjnej i uniformów pracującego na niej personelu na kolor zielony. Twierdził, że czysta biel oślepia go podczas operacji, a jej zestawienie z czerwoną barwą krwi jest zbyt rażące [3].

Różowe oddziały położniczo-porodowe

Kolejną barwą, która na stale zagościła w szpitalach, jest kolor różowy, który najczęściej używamy w kontekście zdrowia kobiet. Jest on również zarezerwowany dla noworodków płci żeńskiej, które po przyjściu na świat otrzymują wyprawkę z różowymi elementami. Podobnie jest w przypadku chłopców, ale u tych przeważa barwa niebieska. Różowy jest chyba najpopularniejszym motywem, jaki spotykamy na oddziałach położniczo-porodowych. Pastelowo różowe ściany i elementy wystroju, kojące wzrok fototapety, kolorowe wklejki łóżek porodowych czy charakterystyczne wrzosowe materace, to tylko niektóre z elementów, które towarzyszą pacjentce przed, w trakcie i po porodzie.

Łóżko porodowe Famed FREYA z kolorowymi elementami w jednym z polskich szpitali.

Gra kontrastów

Kolorystyka sprzętu medycznego przeszła zdecydowaną metamorfozę i choć w dalszym ciągu przeważającą barwą w łóżkach szpitalnych czy porodowych jest barwa biała, to uzupełnienie designu tego sprzętu kolorowymi wklejkami jest wartością dodaną. Podobnie jest ze stołami operacyjnym, które nie tylko wyróżniają się swoją funkcjonalnością, ale również wyglądem, co potwierdza wykorzystane włókna węglowego do ich produkcji. I choć przez większość czasu stół jest zakryty serwetami i podkładami chłonnymi, to kolorystyka niektórych elementów tego sprzętu ma znaczenie. Doskonałym przykładem są czarne materace w stołach operacyjnych i akcesoriach. Ciemne materace doskonale kontrastują z jasnymi kolorami serwet chirurgicznych, dzięki czemu krew czy inne płyny ustrojowe są bardziej widoczne podczas operacji. Ponadto czarne materace mogą pomóc zredukować odblaski świetlne występujące podczas oświetlania sali operacyjnej.

Gdy liczy się bezpieczeństwo i szybkość reakcji

Czerwony w medycynie nie powinien nam się kojarzyć tylko z krwią. Stosowanie tej barwy w placówkach medycznych ma charakter ostrzegawczy, informuje o zagrożeniu lub pilności wykonania jakiegoś zadania. Czerwona etykieta na torbie aptecznej oznacza, że zawiera ona leki lub materiały, które znajdą swoje zastosowanie w nagłych sytuacjach. Czerwone przyciski bezpieczeństwa na urządzeniach medycznych mają rzucać się w oczy, przyspieszać czas reakcji, ostrzegać lub umożliwić natychmiastowe przerwanie pracy tego sprzętu. Znajdziemy je na aparatach emitujących szkodliwe dla człowieka promieniowanie rentgenowskie czy wiązkę laserową.

Łóżko szpitalne Famed NANO z dźwignią CPR oznaczoną kolorem czerwonym.

Czerwony w stołach operacyjnych

Kolorem czerwonym lub pomarańczowym w stołach operacyjnych oznaczamy również przyciski lub dźwignie aktywujące pozycję Trendelenburga, czyli pozycję ratunkową, w której głowa pacjenta położona jest poniżej poziomu reszty ciała. Czerwony i pomarańczowy są naszymi kołami ratunkowymi. Podobnie jest w przypadku koloru żółtego, szczególnie jeżeli pracujemy z aparatem rentgenowskim. To właśnie tej barwy używamy się do oznaczenia obszaru promieniowania na bloku operacyjnym. Żółty stosujemy również do znakowania środków chemicznych, których używanie wymaga szczególnej ostrożności.

Przechył Trendelenburga realizowany na stole operacyjnym Famed PRIME.

Od zarania dziejów ludzie byli otoczeni kolorami, ale dopiero rozwój nauki i technologii pozwolił nam wykorzystać w pełni ich potencjał. Wiele osób nie przywiązuje wagi do znaczenia i funkcji kolorów, traktując je tylko jako element estetyczny – w praktyce potrafią one ułatwić, a czasami nawet uratować życie.