Promieniowanie jonizujące jest niczym Yeti — każdy słyszał, nikt nie widział. Dlatego często zapominamy o właściwej ochronie oraz zasadach korzystania z urządzeń RTG, takich jak ramię C RTG. Pamiętajmy, że bezpieczeństwo jest najważniejsze. Właściwa ochrona przed skutkami obrazowania medycznego jest kluczowym aspektem pozwalającym zadbać o zdrowie i życie. Dbałość o nasze bezpieczeństwo nie kończy się jednak na założeniu fartucha ochronnego. O jego właściwy poziom możemy zadbać już na etapie wyboru sprzętu medycznego, takiego jak: ramię C RTG czy stół do obrazowania medycznego. Jak zatem zabezpieczyć się przed tym niewidzialnym zagrożeniem? Zacznijmy, więc od początku.
Właściwy stół do obrazowania medycznego i ramię C RTG
Już nawet sam stół do obrazowania medycznego i ramię C RTG może pomóc nam ograniczyć dawkę promieniowania. Każdy stół operacyjny posiada blat i materac stanowiące pewnego rodzaju barierę, z którą musi poradzić sobie aparat rentgenowski. Planując wyposażenie Sali operacyjnej lub pracowni RTG powinniśmy jednak wziąć pod uwagę wybór sprzętu, który pozwoli nam na ograniczenie promieniowania. Najkorzystniejszym wyborem będzie specjalistyczny stół operacyjny lub stół do obrazowania medycznego z włókna węglowego. W zestawie powinien się również znaleźć materac dedykowanym operacjom, podczas których używane jest ramię C RTG.
Stół do obrazowania medycznego Famed FLARE z blatem z włókna węglowego z rekordową przeziernością na poziomie 0,33AI.
Stół do obrazowania medycznego od polskiego producenta
Badając konstrukcje stołów ogólnochirurgicznych, możemy zauważyć, że parametr przezierności dla blatu i blatu z materacem poliuretanowym różni się aż o 92%! Stół operacyjny z blatem wyposażonym w nowoczesny materac piankowy pogorszy parametr przepuszczania promieni RTG aż o 152%. To bardzo wyraźnie pokazuje, że im częściej wykonujemy operacje, w trakcie których używane jest ramię C RTG, tym bardziej powinniśmy wybrać dedykowany stół do obrazowania medycznego. Jeżeli szukamy takiego stołu warto przyjrzeć się propozycji Famed Żywiec. Polski producent sprzętu medycznego posiada w swojej ofercie specjalistyczny stół do obrazowania medycznego Famed FLARE z blatem z włókna węglowego. Materac stosowany w stole takim jak Famed FLARE zwiększa poziom blokowania promieni zaledwie o 25%, oferując więc już na starcie rekordowo niski poziom blokowania promieniowania przez sam blat TotalClear™.
Szkodliwe promieniowanie jonizujące
Promieniowanie rentgenowskie może uszkadzać żywe komórki, tym samym wpływając negatywnie na zdrowie pacjenta. Stosunkowo wcześnie odkryto, że jego duża dawka może powodować tak ciężkie schorzenia jak choroba popromienna. Małe dawki promieniowania nie powodują wystąpienia takich objawów chorobowych, ale mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową[1].
Ramię C RTG firmy GE Health Care to zaawansowany aparat RTG umożliwiający obrazowanie śródoperacyjne.
Właściwa ochrona radiologiczna zaczyna się od wyboru odpowiedniego sprzętu medycznego
— Często podczas szkoleń spotykam się z wieloma pytaniami. Jakich trybów pracy używać, czy w jaki sposób ustawić ramię C RTG, aby ograniczyć niebezpieczną dawkę i emisję promieniowania jonizującego? Co można zrobić, aby skutecznie chronić zarówno pacjenta, jak i personel medyczny? Odpowiedź jest prosta: dobrze dobrać sprzęt do przewidywanego zastosowania oraz stosować właściwą ochronę radiologiczną. Stół do obrazowania medycznego oraz wybór odpowiedniego aparatu RTG będzie tutaj kluczowe — mówi Karolina Deka, Business Unit Director i aplikant GE Healthcare w Famed Żywiec.
— Zakładając, że posiadamy już odpowiedni stół do obrazowania medycznego oraz ramię C RTG czy inny aparat RTG, personel medyczny powinien przestrzegać zasad związanych ze skracaniem czasu badania, ograniczeniem przebywania na sali podczas ekspozycji, utrzymaniem właściwej odległości od źródła emisji, a przede wszystkim stosowania środków ochrony indywidualnej. Kluczowe jest odpowiednie przeszkolenie personelu z urządzeń emitujących promieniowanie. Ważne jest przekazanie fachowej wiedzy dotyczącej możliwości ograniczenia dawek promieniowania, poprzez wskazanie właściwych trybów ekspozycji dla specyfiki wykonywanych procedur medycznych oraz czasu ekspozycji — dodaje Karolina Deka.
Zasada ALARA
Istotne jest również to w jakiej pozycji ustawione jest ramię C RTG i stół do obrazowania medycznego wraz z pacjentem. Należy pamiętać o odpowiedniej odległości źródła promieniowania od pacjenta, a także o ustawieniu detektora blisko ciała pacjenta. Powinniśmy przestrzegać zasady ALARA – czyli tak nisko, jak to rozsądnie możliwe)[2]. Pamiętajmy jednak o ryzyku uszkodzenia skóry, które niesie za sobą za bardzo przybliżone źródło RTG do ciała pacjenta[3]. W walce o ograniczenie dawki pomoże nam również zrozumienie tego, jak rozchodzą się i rozpraszają promienie RTG. Przy podwojeniu dystansu od źródła promieniowania, dostajemy tylko 1/4 dawki ekspozycji z rozproszenia. Wzór na wielkość rozproszenia zapiszemy więc jako I=1/d2 (I – wielkość rozproszenia, d – odległość od źródła).
Ramię C RTG GE Healthcare i kompatybilny z nim stół do obrazowania medycznego Famed FLARE używane do pokazania rozproszenia i rozchodzenia się promieni RTG.
Diabeł tkwi w szczegółach
To właśnie z uwagi na tę prawidłowość (prawo odwrotnych kwadratów) wzmacniacz obrazu (odbiornik) powinien znajdować się blisko pacjenta[4]. Na powtarzającą się ekspozycję narażeni są przede wszystkim medycy i to właśnie oni powinni pamiętać o regułach występowania zjawiska odbijania i rozpraszania. Z uwagi na zachowanie się promieni RTG, największe ich rozproszenie obserwujemy pomiędzy lampą (generatorem), a pacjentem[5]. Ułożenie źródła nad pacjentem, naraża na dodatkową ekspozycję najbardziej głowę i szyję chirurga. Odwrotnie jest w przypadku umieszczenia generatora pod pacjentem, ponieważ większość odbitej dawki promieniowania trafia na nogi i stopy (patrz zdjęcia).
Ramię C RTG z generatorem ułożonym pod blatem stołu do obrazowania medycznego.
Nie zapominajmy o środkach ochrony indywidualnej
Bez kilku dodatkowych elementów nawet właściwy stół do obrazowania medycznego i ramię C nie będą wystarczająco chroniły personelu podczas ekspozycji. Kluczową rolę odgrywać będą również środki ochrony indywidualnej – dozymetrii, właściwie dobranych fartuchach, osłonie tarczycy, okularach czy rękawiczkach ochronnych. Co więcej, równie istotne będą tutaj mobilne parawany wykonane ze specjalnych materiałów, blokujących emisję szkodliwego promieniowania jonizującego czy środki ochrony montowane do stołu operacyjnego. Te dwa ostatnie elementy są szczególnie przydatne podczas procedur z zakresu chirurgii naczyniowej czy kardiologii.
Stół do obrazowania medycznego i środki ochrony indywidualnej
Opisane powyżej zagadnienia służą ograniczeniu absorbowania szkodliwej dawki promieniowania wytwarzanej podczas obrazowania medycznego przez aparaty, takie jak ramię C RTG. Jednak istotą właściwego postępowania jest edukacja personelu medycznego z zasad ochrony radiologicznej i obsługi sprzętu medycznego. Stół do obrazowania medycznego, ramię C RTG i środki ochrony indywidualnej używane w odpowiedni sposób pomogą zredukować zagrożenie wynikające z promieniowania. Należy pamiętać, że promieniowanie jonizujące nie musi być niebezpieczne, jeżeli się zna i stosuje zasady ochrony radiologicznej.
Źródła:
[1] https://nuclear.pl/podstawy,promieniowanie,promieniowanie-jonizujace,0,0.html
[2] Hendee WR, Edwards FM. ALARA and an integrated approach to radiation protection. Semin Nucl Med. 1986 Apr;16(2):142-50. doi: 10.1016/s0001 2998(86)80027-7. PMID: 3961515.
[3] Hirshfeld, John & Ferrari, Victor & Bengel, Frank & Bergersen, Lisa & Chambers, Charles & Einstein, Andrew & Eisenberg, Mark & Fogel, Mark & Gerber, Thomas & Haines, David & Laskey, Warren & Limacher, Marian & Nichols, Kenneth & Pryma, Daniel & Raff, Gilbert & Rubin, Geoffrey & Smith, Donnette & Stillman, Arthur & Thomas, Suma & Wann, Samuel. (2018). 2018 ACC/HRS/NASCI/SCAI/SCCT Expert Consensus Document on Optimal Use of Ionizing Radiation in Cardiovascular Imaging—Best Practices for Safety and Effectiveness, Part 2: Radiological Equipment Operation, Dose-Sparing Methodologies, Patient and Medical Personnel Protection. Journal of the American College of Cardiology. 71. 10.1016/j.jacc.2018.02.018.
[4] Kaplan, D.J., Patel, J.N., Liporace, F.A. et al. Intraoperative radiation safety in orthopaedics: a review of the ALARA (As low as reasonably achievable) principle. Patient Saf Surg 10, 27 (2016). https://doi.org/10.1186/s13037-016-0115-8
[5] Tamże.
